DE TOCHT NAAR CHATHAM | Atelier Arnold de Lange

Korte samenvatting van het door Arnold geschreven en met eigen kaartmateriaal en schilderijen geillustreerde artikel in SCHEEPSHISTORIE, naar aanleiding van de in juni 2017 precies 350 jaar geleden Tocht naar Chatham, tijdens de tweede Engelse Oorlog…(Het gehele artikel is te lezen in SCHEEPSHISTORIE NR.23 van uitgeverij LANASTA, ISBN 978-90-8616-220-8)…

Kaart van de Theemsmonding met rechtsboven het Koningsdiep en linksonder het doel van de aanval, de Medway rivier met de scheepswerven bij Chatham…

17 juni 1667..was de dag dat het grootste deel van ´s Lands Vloot, onder leiding van Lt.admiraal Michiel de Ruyter, na een stormachtige oversteek `in ´t gesichte van Harwitz` ten anker kwam. Terwijl verschillende tijdens de storm afgedwaalde schepen zich die avond en nacht bij de vloot voegden, werd aan boord van `De Zeven Provincien` scheeps-krijgsraad gehouden. Hier werden de geheime instructies van de Heeren Staten Generaal door Cornelis de Witt uiteengezet. Ze moesten de nauwe met ondieptes en zandbanken vergeven Medway rivier opvaren en de (opgelegde)Engelse vloot aanvallen en vernietigen…

De vlagofficieren waren aanvankelijk niet erg enthousiast over het plan, maar uiteindelijk werd de volgende morgen besloten om `uyt ´s Landts Vlote te kiesen ende detacheren seventien van de lichtste schepen ende fregatten, nevens vijf advis-jachten, eenige gaillots ende boots` om het Koningsdiep(de monding van de Theems) op te varen…

De vloot van `lichte schepen` onder bevel van luitenant-admiraal Willem Joseph baron van Ghent op de `Agatha`(50st), met als vice-admiraal Jan de Liefde op de `beschermer`(50st) en schout-bij-nacht David Vlugh op het fregat `De Leeuwen`(50st)…

18 juni 1667,…Terwijl de krijgsraad aan boord van `De Zeven Provincien` nog bezig was, had men van een aangehouden Noorse schipper die de Theems af kwam varen, vernomen dat op de rivier bij Tilbury en Gravesend 10 of 12 fregatten en 20 Barbados-vaarders lagen…Een buitenkansje! Omdat de wind nog uit de verkeerde hoek waaide voor een aanval op de Engelse schepen bij de Chathamwerf, werd besloten om eerst de schepen bij Gravesend `aan te tasten`…konden ze meteen bij het inkomen van de Theems, de ligging van de monding van de Medway rivier verkennen…

´s Lands Vloot op het Koningsdiep ter hoogte van Harwich…

Maar eerst gaf Lt. admiraal de Ruyter de officieren van de scheepssoldaten en die van de Landtmilitie opdracht om een lijst samen te stellen ter herverdeling van de op ´s Lands Vloot aanwezige mariniers over de schepen van het eskader Van Ghent, aangezien de fluitschepen met soldaten zich nog niet bij de vloot hadden gevoegd…De rest van de dag werd gebruikt om de officieren en soldaten in te schepen. In totaal werden 363 man(officieren niet meegerekend) en 122 man `halve piecken`, samen 485 man, over de schepen verdeeld.

19 juni 1667,…Omstreeks 04.00 uur lichtte het eskader Van Ghent de ankers en `zijn vervolgens met de voorvloet onder zeyl gegaen, met een Z.W. windt, waer door genootsaeckt waren het Koninghs-Diep op te laveren, ende belet geworden met het selve getije niet verder te komen dan een weynigh beneden de Middel-gronden(omstreeks 11.00 uur),alwaer Ancker geworpen ende het getije gestopt is geworden`…Het gros van de schepen onder De Ruyter, dat met een verschil van drie uur volgde, kwam niet verder dan boven de `tweede ton`. Men kon niet anders dan het volgende tij af te wachten…

**´s Lands Vloot onder zeil omstreeks 10.00 uur ´s morgens**

Sir Edward Spragge was verantwoordelijk voor de verdediging van de Theems en Medway regio en ontdekte stomtoevallig, toen hij met het jacht `henriette` op zee was, het eskader Van Ghent toen deze voor anker lag…

Sir Edward Spragge, verantwoordelijk voor de verdediging van de Theems en de Medway regio, was op dat moment op zee met het jacht `Henriette`. Spragge: `spoedig na vier uur ´s middags ontdekten wij ten oosten van Black Tayle(een ondiepte), vanuit de top van de mast, een vloot, waar wij 1,5 glas bij bleven tot wij bijna 30 schepen telden, waarvan er drie een Admiraalsvlag voerden, en daarbij verschillende galioten en schuiten`…Het was het eskader Van Ghent dat hier verkend werd…

Luitenant-admiraal Willem Joseph baron van Ghent, tevens bevelhebber van het in 1665 opgerichte regiment mariniers, had de leiding over het eskader van `lichte schepen`dat de Engelsen in hun eigen thuiswater moest overvallen…Als specialist in amfibische operaties was hij de juiste man voor de klus…

De wind was ondertussen gedraaid naar het Z.O. met een redelijke koelte, zodat omstreeks 17.00 uur besloten werd om `aenstonts Ancker te lichten ende sonder tijt verlies tegens de ebbe het Koninghs-Diep op te loopen`…Van Ghent had gehoopt ´s avonds de fregatten en Barbados schepen aan te vallen, maar de wind viel weer weg en omstreeks 23.00 uur, tijdens hoogwater, moest hij ter hoogte van Holhaven de ankers weer laten vallen…`ende dienvolgende aen den Vyandt tijt te vergunnen om met hunne schepen te konnen retireren(terugtrekken)`. Met andere woorden, toen het de volgende dag weer licht werd, waren alle Engelse schepen verdwenen…

20 juni 1667,…Het eskader Van Ghent lag de gehele nacht voor anker. Men liet het ebtij verlopen en bleef de rest van de ochtend en de voormiddag liggen bij Holhaven. De aanval op de Barbados schepen hadden ze opgegeven en op het eskader bereidde men zich voor om het hoofddoel van de geheime instructies, het aantasten van de vijand op de Medway rivier, uit te voeren. De wind was inmiddels gedraaid naar het N.O. en het was nu of nooit…Aan boord van de `Agatha` werd besloten om ´s middags met het begin van de eb het anker te lichten en de rivier af te zakken tot voor de monding van de Medway rivier om fort Sheerness aan te vallen en te veroveren. een voorhoede van drie schepen en twee branders, Jan van Brakel in de `Vrede`, Pieter Magnussz. in `´T Raethuys van Haerlem` en IJsbrandt de Vries in de `Stavoren`, moesten vlak voor het fort ankeren en deze beschieten, terwijl de mariniers en soldaten van de Landtmilitie bezig waren met de landing…

Toen het smaldeel onder leiding van Jan van Brakel rond 17.00 uur de `Nore` rondde, hees Van Brakel de rode bloedvlag in de fokkemast, ten teken van de algehele aanval, en gelastte de branders hem te volgen. Het begin van een klassieke branderaanval…Van Brakel in zijn fregat zou de brander naar de vijandelijke schepen leiden en dekkingsvuur geven, waarna de brander het Engelse wachtschip `Unity` aan boord zou leggen…Van Brakel: `De brander had grote advantagie om ´t Engelsche fregat aan boord te leggen, maar wierd van de schepen en ´t fort aan brand geschoten`…

**De `Unity` in het nauw gebracht door de Hollandse brander…zij zou even later haar ankerkabel kappen en de rivier op vluchten. De Engelse branders rechts volgden haar voorbeeld…**

Edward Gregory die samen met Sir Edward Spragge de aanval meemaakte, schreef later in een brief: `zijn brander sond in vlammen en dreef de haven binnen langs de `Unity` die na een laag op het oorlogsschip gelost te hebben, te veel haast maakte zijn anker te kappen en de rivier op te zeilen. Zijn voorbeeld werd gevolgd door de branders die strikte orders hadden om voor anker te blijven`…

Kaart van de ingang van de Medway rivier met de eerste fase van de actie bij Sheerness. In het zwart de aanval van het flottielje onder Van Brakel (A) en in het rood de bewegingen van de Engelsen. Met de schepen: – Vrede(1), – Unity(2), -´t Raethuys van Haerlem(3), – Stavoren(4), – de hulk Crown and Brill(5), – de Hollandse brander(6) en de Engelse branders(7)

`***t `Raethuys van Haerlem`` tijdens de branderaanval op de Engelse schepen***

Ondertussen maakte de `Vrede` aanstalten om vlak voor het fort voor anker te gaan. `maar schoot zelf niet vóór hij het schip geankerd had, waarna hij met schieten begon`, aldus Gregory.

**Jan van Brakel in de `Vrede` gaat voor anker vlak voor het fort en begint met de beschieting…**

De rest van het eskader Van Ghent was intussen bezig met het ontschepen van honderden scheepssoldaten om een landing uit te voeren op het strand, een kilometer verderop. Van Brakel: `middelerwijl waren 2000(in werkelijkheid niet meer dan 800 man) soldaten aan land, die bij troepen op ´t fort aan marcheerden.

De ontscheping en landing van honderden scheepssoldaten en leden van de Landtmilitie. Op de achtergrond zijn de schepen onder Van Brakel nog steeds bezig met de beschieting van het fort…

Wij van boot ende chalopu ontbloot zijnde(die hij moest afstaan t.b.v. de landingsvloot) bleven al schietende op ´t fort ende konden met ons schip het volk niet landen, maar zo lang wachten dat de andere schepen die de eer hadden met volk en chaloupen te landen en tot ons leedwezen haar de eer te laten dat zij des Koninghs vlag van het casteel afrukten`…Van Brakel bedoelde hiermee de bemanning van het adviesjacht `De Jonge Prins te Paart` van kapitein Cornelis Gerritsz. Vos, die onder de neus van Jan van Brakel en zijn bemanning, als eersten, nog vóór de landingstroepen arriveerden, het fort binnendrongen en de Engelse vlag neerhaalden om die te vervangen door die van de Republiek, en daarmee een flinke premie opstreken als beloning…

Kaart met de tweede fase van de actie bij fort Sheerness. In het zwart de ontscheping en landing van de mariniers, en hun opmars langs het strand naar fort Sheerness (B). In rood de aftocht van de Engelse bezetting van het fort m.b.v. sloepen en schuitjes (C). Met de schepen: – Vrede(1), – ´t Raethuys van Haerlem(3), – Stavoen(4), – de brandende Crown and Brill(5) en het jacht van Cornelis Gerritsz. Vos, `De Jonge Prins te Paart`(die de Engelse vlag voor de neus van Van Brakel `van het casteel rukten`)

***Fregat de ``Vrede``van Jan van Brakel***

21 juni 1667,…´s Morgens gingen Cornelis de Witt en Van Ghent aan land om het veroverde fort te inspecteren. In het fort vond men vijftien ijzeren kanons, alle 18-ponders. En verder lag er in het magazijn een grote hoeveelheid rondhout, zoals masten, ra´s en stengen van allerlei diktes. De vijftien 18-ponders werden over de vlaggeschepen verdeeld en het rondhout werd zoveel als mogelijk aan de zijden van de schepen vastgesjord. De rest werd verbrand en het fort werd vernield…Aan boord van de `Agatha` werd besloten om voordat men verder de rivier zou opzeilen, eerst een verkenning te doen. Daartoe kregen `de Capiteynen Dirck de Munnick ende Cornelis Gerritsz.Vos` van respectievelijk `De Faam` en de `Jonge Prins te Paart`, beide adviesjachten, de opdracht om `op de Reviere van Chatham met eenige gemonteerde Boots ende Chaloupen de diepten ende gronden van deselve(rivier) te inspecteren ende af te peylen`…

**Kaart van de Medway rivier met in het zwart de route die de adviesjachten volgden bij het oploden van het vaarwater…**

Ze gingen op de voormiddag met de vloed naar binnen en na ongeveer twee mijlen de rivier opgelopen en `gepeilt` te hebben, zagen zij bij de Mosselbank behalve de `Monmouth` ook vijf of zes afgezonken Engelse schepen liggen. Ze gingen buiten schootsafstand voor anker en zagen verderop nog eens twaalf schepen, waarvan sommige zonder stengen…In de namiddag keerden de jachten terug bij de vloot om verslag uit te brengen.

De Jachten `Faam` en `De Jonge Prins te Paart` bij de Mosselbank bezig met het peilen en oploden van de rivier de Medway. Op de achtergrond zijn de schepen te zien die de Engelsen als versperring hadden afgezonken…

Van Ghent hield krijgsraad en er werd besloten om met de voorvloed een voorhoede van vier fregatten, drie adviesjachten en twee branders vooruit te sturen om de Engelsen bij de versperring aan te tasten..`zonder de eigen schepen en mensen te sparen`..Kapitein Thomas Tobiasz. van het fregat de `Beschermer`(50st), kreeg de leiding over dit smaldeel.

**Fregat de `Beschermer`, vlaggeschip van vice-admiraal Jan de Liefde met Thomas Tobiasz. als kapitein. Tobiasz. kreeg de leiding over de voorhoede die de versperring moest opruimen…**

Ze gingen omstreeks 19.00 uur onder zeil. De rest van het eskader Van Ghent zou zich de volgende ochtend met het vroege getij bij de voorhoede voegen. Omstreeks 21.00 uur kwam Tobiasz. bij de versperring van afgezonken schepen aan en kon niet verder zeilen. Kapitein Tobiasz. zette iedereen meteen aan het werk om de weg vrij te maken. Hij slaagde erin om ´s nachts een van de afgezonken schepen weg te slepen en een vrije doorgang te creeren…

22 juni 1667,…Vroeg in de ochtend, toen het tij kenterde, liet De Ruyter omstreeks 06.00 uur, de ankers lichten en kwam het gros van ´s Lands Vloot niet veel later bij de `Nore` weer ten anker. De opperbevelhebber ging vervolgens zo snel mogelijk met een sloep de rivier de Medway op, en bracht eerst een bezoek aan het vlaggeschip van Enno Doedes Star, de `Groeningen`(70st), waar hij hoorde dat Cornelis de Witt wilde dat hij ..`zich met zijn persoon by ons kome, brengende mede alle de Branders, om helpen delibereren ende resolveren op eenige sake van importantie, ons op huyden voor gekomen`..De Ruyter gaf aan deze oproep meteen gehoor, en ging per sloep de Medway op , even later gevolgd door de branders…

Kaart van de Medway met in het zwart het eskader Van Ghent en hun opmars naar de ketting…met de voorhoede onder Thomas Tobiasz.(A), de rest van het eskader Van Ghent(B) en De Ruyter(C) die per sloep, samen met de resterende branders, de Medway op vaart…

De rest van het eskader Van Ghent was toen al met hetzelfde inkomend tij, waarmee ´s Lands Vloot bij de `Nore` aankwam, op weg naar de versperring bij de Mosselbank om zich bij de voorhoede te voegen. Toen het eskader daar omstreeks 10.00 uur arriveerde, konden ze ongehinderd door de s´nachts vrijgemaakte opening doorvaren en aansluiten bij de voorhoede…

Het passeren van de versperring van afgezonken scheepjes omstreeks 10.00 uur…met op de voorgrond schepen van de voorhoede, de `Harderwijck` van Nicolaes Naelhout en rechts de `Beschermer` van Thomas Tobiasz.

Vervolgens zeilde men direct door naar de ketting die zo´n vier kilometer verderop ter hoogte van Gillingham lag. Edward Gregory,die ook getuige was geweest van de aanval op Sheerness, schreef:..`Omstreeks 10.00 uur naderde hij(de vijand) met een zo voordelige wind als hij maar kon wensen, en toen de aanvoerder van het eskader zijn rode vlag hees, begonnen beide partijen hun werk te doen`..

**Sir Edward Gregory…getuige van de Tocht naar Chatham**

De voorste schepen, die van de voorhoede met o.a. de `Beschermer`, raken in gevecht met de Engelse wachtschepen en de walbatterijen. De Hollandse schepen weifelden…Ze konden door de breedte van het vaarwater niet met meerdere schepen tegelijk aanvallen, dus het voorste schip zou alle klappen te verduren krijgen. Er ontstond een impasse. Zolang de Hollandse schepen niet dichterbij kwamen, stopten de Engelsen met vuren, vanwege munitiegebrek…Van Brakel ergde zich groen en geel aan de besluiteloosheid in het eskader en bij de leiding over de vloot, want hij bood even later aan om met zijn schip de `Vrede`(40st), samen met twee branders een doorbraak te forceren. Van Brakel liet de ankerkabel doorhakken en ging direct onder zeil. Hij hees de bloedvlag aan de fokkemast en ging onmiddellijk over tot de aanval en voer recht op de `Unity`af. De bemanning van de `Unity` herkende de `Vrede` nog van hun eerdere confrontatie met dit schip tijdens de actie bij fort Sheerness en van alle kanten werd nu op Van Brakel gevuurd. Cornelis de Witt:..`soo is Capiteijn Brakel met een groote resolutheyt, sonder een schoot te schieten, tot dicht aen den voorsz Engelschman voortsgezeylt, ende naer wy konde sien, omtrent een Musquet-schoot van den selven af zijnde, heeft hem de lage gegeven, soo veel hy met de voorste ende Boeghstucken konde bereycken, ende soo eens loefs met een voorwint aengeklampt hebbende, heeft hem in een moment verovert`..

**Het aanklampen en enteren van de `Unity`door Van Brakel in de `Vrede`…met op de voorgrond de `Pro Patria` van Jan Danielsz. van den Rhijn, die op de ketting afvaart…**

De brander `Pro Patria` van Jan Danielsz. van den Rhijn voer vervolgens tegen de ketting die door de klap brak…Momenten later klampte hij de Engelse `Matthias`(52st) aan en zette de boel in vuur en vlam. Gregory:..`zo maakten zij een doorgang voor hun oorlogsschepen, die nu met hun aanvoerder volgden en dicht opeen de ketting naderden`..

Het breken van de ketting door de brander `Pro Patria`, hier prominent op de voorgrond(let op de haken aan de uiteinden van de ra´s)…rechts de `Matthias` die enkele momenten later door de `Pro Patria` in vuur en vlam wordt gezet…

De `Monmouth`(70st) kapte daarop z´n kabels en vluchtte met de vloed stroomopwaarts de rivier op..

Kaart met de 1e fase van de actie bij de ketting…Jan van Brakel in het fregat de `Vrede`(1)neemt de `Unity`(2), terwijl de `Pro Patria`(9) de ketting breekt en de `Matthias`(4) in brand zet…De `Monmouth`(3) kapt haar kabels en vlucht de rivier op…

.Een andere brander, de `Delft`, probeerde de `Carolus Quintus`(48st) aan te klampen maar schoot voor de boeg van het wachtschip langs en werd prompt in brand geschoten. De brander `Schiedam` volgde op de voet, en..`is naer ´t Schip de `Carolus Quintus` geavanceert, dewelcke voor de Boegh ende ten deele aen de zijde van de voorsz Carolus Quintus,eenighsins in de brant geraeckt zijnde, dien gantschen dagh gesmoockt, ende in de nacht mede opgesprongen is`..

De gevechten na het passeren van de ketting..Op de voorgrond de genomen Carolus Quintus, op de achtergrond de brandende Matthias, en rechts zijn mariniers en scheepsvolk op weg naar de Royal Charles om het vlaggeschip te enteren…

**Kaart van de 2e fase van de actie bij de ketting…de `Matthias`(4) en de `Carolus Quintus`(5) staan in vlammen en het eskader Van Ghent zeilt naar de opening in de ketting(B)**

Dit alles veroorzaakte zo´n consternatie bij de Engelse verdedigers dat, toen de sloepen met scheepsvolk en mariniers de `Royal Charles` naderden, zij zonder ook maar één schot te lossen, overboord sprongen of in sloepen ontsnapten…

Het veroveren van de `Royal Charles` door scheepsvolk en mariniers met behulp van sloepen…Gedemoraliseerde Engelse bemanningsleden springen van boord om aan gevangenneming te ontsnappen. Op de achtergrond de ketting en de genomen `Unity` en de brandende wachtschepen…

Kaart van de 3e fase van de actie bij de ketting…Totale verslagenheid bij de Engelsen! De ketting gebroken, de wachtschepen verbrand en de `Unity` en de `Royal Charles`(C) veroverd…Mariniers maken naderhand de ketting los(D)…in het rood de vluchtende Engelsen…

Onderwijl was De Ruyter in zijn sloep bij het eskader Van Ghent aangekomen. Het was rond het middaguur en de actie bij de ketting was grotendeels al voorbij. De Ruyter hees zijn vlag op de `Agatha` en nam het bevel over. Vervolgens gingen De Ruyter en Cornelis de Witt per sloep naar de `Royal Charles` om die te inspecteren. Onderweg daar naar toe kwamen ze even aan boord van de `Vrede`…Van Brakel:..`Als wy nog aan boord lagen van de `Unity`, kwamen aen ons boord Heer de Witt en de Heer de Ruyter, ons geluk wensend`..Daarna gingen de heren aan boord van de `Royal Charles`, waar de Witt in de grote kajuit, zijn verslag van de Tocht tot dan toe schreef, eindigend met de woorden:..`in de Royal Charles,de 22 juni 1667, des namiddags om twee uren`..

23 juni 1667,…Toen Cornelis de Witt gisteren zijn verslag in de grote kajuit van de net veroverde `Royal Charles` schreef, zagen ze…`een goet stuck hooger in de Riviere noch drie seer capitale Koninghsschepen van Oorloghe, ende verhoopten deselve mede noch dien dagh te ruineren: maer het water was soo veel gevallen, dat de Schepen meest alle aen den gront waren geraeckt, soo dat wy ´t voor dien dagh moesten laten verblijven`..De aanval werd tot de volgende morgen uitgesteld…Afgelopen nacht wist ene kapitein Brooke met een aantal vastberaden timmerlieden van de Chatham werf en wat matrozen, in 2 of 3 sloepen, de `Royal Oak` boven Upnore Castle bij de andere twee Koningsschepen, de `Royal James` en de `Loyal London` te brengen. Vervolgens hakten ze met bijlen gaten in de scheepsrompen om de schepen tot zinken te brengen, zodat ze bij een eventuele aanval niet door de Hollanders weggesleept konden worden…Maar de schepen dreven tijdens de werkzaamheden door wind en tij af naar ondieptes langs de wal waardoor de Koningsschepen slechts tot aan de onderste geschutspoorten onder water lagen…De wind bleek ook deze ochtend weer zeer gunstig(N.O.). Het eskader Van Ghent heeft gedurende de nacht bij Gillingham voor anker gelegen. Toen omstreeks 09.00 uur de branders bij de vlag aankwamen, kregen de aangewezen fregatten, jachten en branders schriftelijke orders uitgereikt waarin hun specifieke taak stond omschreven. Zo moesten de fregatten en jachten de branders naar de drie Koningsschepen begeleidden, wat in de praktijk inhield dat de fregatten vlak voor Upnore Castle zouden ankeren en het kasteel beschieten, waardoor de branders onder begeleiding van de jachten, ongeschonden de Engelse Koningsschepen konden aantasten. Voor vertrek werden de kapiteins en commandeurs door De Witt en De Ruyter ernstig toegesproken, dat ze zich vooral dapper van hun taak zouden kwijten. Dit beloofden ze…Omstreeks het middaguur, ongeveer twee uur vóór hoogwater, gingen de schepen onder zeil. Vice-admiraal De Liefde stapte over in de sloep en ging met de schepen mee. Ook De Ruyter stapte in een sloep om de operatie van dichtbij te leiden..`Ik ga sien hoe ons volck het daer zal maecken`..zou de admiraal volgens Brandt hebben gezegd. Cornelis de Witt besloot om met De Ruyter mee te gaan. Met hoogwater(omstreeks 14.00 uur) kwamen ze bij Upnore Castle aan. De vier fregatten begonnen geweldig op het oude kasteel te schieten. Onder dekking van dit vuur konden de Branders ongehinderd passeren. Uit het kasteel werd nu..`gestadigh ende seer furieus gecannonneert, ende met swaer geschut geschoten`..

Zodra de fregatten de bocht van de riivier doorkomen, posteren zij zich voor het kasteel om dat vervolgens hevig te beschieten. De branders onder begeleiding van de jachten kunnen onder dekking van dit vuur ongehinderd doorvaren…Op de achtergrond komen de branders, te midden van allerlei sloepen en schuiten aan zeilen…

De fregatten raakten zwaar beschadigd en er vielen tientallen doden, maar het doel was bereikt, de branders klampten één voor één de kapitale oorlogsschepen aan..`soodanigh, dat deselve mede op huyden alle omtrent ten drie uren des naermiddaghs verbrant zijn`

Kaart van de Medway ter hoogte van Upnore Castle. Eenmaal voorbij het oude kasteel, zijn de drie grote Koningsschepen binnen handbereik. Terwijl de fregatten het kasteel beschieten(A), worden de opgelegde Engelse vlaggeschepen, de `Royal Oak`(1), de `Royal James`(3) en de `Loyal London`(2), één voor één aangeklampt en in brand gezet(B)…

Er werden die middag vijf branders besteed. De brander `Rotterdam` van Van der Hoeven voer de `Royal Oak`(76st) voorbij en klampte de nog drijvende `Loyal London`(80st) aan. Dit schip draaide, al brandend, tegen de galerij van de `Royal James`(82st), die eveneens begon te branden. Meindert Jentjes legde zijn brander de `Princes`, aan boord van de `Royal Oak`, waardoor ook dit schip in brand vloog. Toen volgde de `Draak` van Willemsz. die de `Royal James` aan de zijkant vastmaakte waardoor het grote schip sneller ging branden. Om er zeker van te zijn dat de andere Koningsschepen ook sneller zouden afbranden, legden `De Gouden Appel` van De Graaf en het `Wapen van London` onder Poppinga, respectievelijk de `Loyal London` en de `Royal Oak` aan boord…Weldra was er van de kapitale Koningsschepen niet meer over dan een paar verkoolde scheepsrompen…

Het verbranden van de Koningsschepen. In het midden de fregatten die Upnore Castle beschieten…Van voor naar achter: de `Harderwijck`van Nicolaes Naelhout, de `Star` van Smient, de `Gorinchem` van Nanningh en de `Utrecht` onder Elandt du Bois…Links enkele branders en op de achtergrond de brandende Koningsschepen…

**Het oude kasteel ligt er nu nog steeds bij zo als het er 350 jaar geleden uitzag…alleen de omgeving is zo langzamerhand helemaal volgebouwd…**

24 juni 1667,…Na het verbranden van de Koningsschepen gistermiddag, besloot De Ruyter om met de eb de rivier af te drijven tot Gillingham om daar vervolgens te ankeren. Het eskader Van Ghent had nog maar twee branders over, en De Ruyter gebruikte die liever als verdediging tegen eventuele Engelse branders op de terugtocht naar de Theems…De schepen van het eskader bleven tot halverwege de nacht bij Gillingham liggen. Thomas Tobiasz. werd door De Witt en De Ruyter opgedragen om de inmiddels weer opgetuigde en voor de terugtocht klaargemaakte `Royal Charles`, met de eerst volgende eb stroomafwaarts naar de vlag te brengen.

Het wegslepen van de `Royal Charles`…Pepys, de beroemde Engelse dagboekenschrijver, schreef:..`they carry her down at a time, both for tides and wind, when the best pilot in Chatham would not have undertaken it, they heeling her on one side to make her draw little water, and so carried her away safe`..Door de N.O. windwas dit alleen mogelijk met eb.

De rest van het eskader gebruikte deze pauze om reparaties aan rondhout en tuig te doen. ´s Morgens vroeg(02.45 uur) werd het sein gegeven om de ankers te lichten. Langzaam dreven de schepen met de sterker wordende ebstroom, stroomafwaarts. Het was nu oppassen om met het uitgaande tij niet aan de grond te lopen, want dat zou betekenen dat ze het volgende tij moesten afwachten om weer vlot te komen. Toch liepen af en toe schepen aan de grond. De Ruyter zond per galjoot een verzoek naar Luitenant-admiraal Van Nes, die in afwezigheid van De Ruyter het commando had gekregen over ´s Lands Vloot, liggende bij Queensborough, om extra werpankers met bijbehorende kabeltouwen en andere benodigdheden de rivier op te sturen, om eventueel vastgelopen schepen weer vlot te krijgen. Cornelis de Witt en De Ruyter gingen over op de `Harderwijck` van kapitein Jan van Gelder(stiefzoon van De Ruyter), maar het fregat liep even later aan de grond, en kwam pas met het volgende tij in de achtermiddag weer vlot, en dreef tot aan de versperring bij de Mosselbank. Hier stapten de admiraal en De Witt over in een sloep en zeilden daarmee al laverend, naar de zes mijl verderop gelegen `De Zeven Provincien`, waar zij ´s avonds rond 20.30 uur aankwamen…Bij de Mosselbank was kapitein Tobiasz. en zijn prijsbemanning ondertussen bezig om de `Royal Charles`, voorbij de versperring te brengen. Omdat de doorgang in de vaargeul erg smal en ondiep was, kon het grote schip vanwege z´n grote diepgang alleen met hoogwater de versperring passeren. Ter vermindering van de diepgang, kreeg het daarom een flinke slagzij. Op die manier kregen ze `het groote beest`, zoals Van Ghent het schip in een rapport beschreef, met eb voorbij de Mosselbank…

De `Royal Charles` werd door Van Brakel naar Hellevoetsluis gebracht, alwaar het een aantal jaren als een soort toeristische trekpleister heeft gelegen…De Engelse koning ervoer dit als een grote belediging en eistte dat hier een einde aan werd gemaakt. Toen het vrede was, werd hier een klein beetje aan tegemoet gekomen door het Koninklijke wapen, de beroemde `spiegel` van de `Royal Charles` te verwijderen… Het schip zelf werd uiteindelijk een aantal jaren later voor de sloop verkocht…

**De verwijderde spiegel van de `Royal Charles` is al die tijd bewaard gebleven en hangt nu in het Rijksmuseum te Amsterdam tesamen met restanten van buitgemaakte Engelse vlaggen(op de achtergrond)**

Op de 26e, toen de meeste schepen van het eskader Van Ghent bij ´s Lands Vloot, op de Theems, waren teruggekeerd, werd een algemene dankdag door de hele vloot gehouden voor het slagen van de actie op de Medway. ´s Lands Vloot heeft na de gevechten op de Medway, nog twee maanden lang de Theemsmonding geblokkeerd. De Tocht naar Chatham was dermate succesvol, dat de Engelse afgezanten zich aan de onderhandeltafel te Breda een stuk welwillender opstelden. Een vredesverdrag met Engeland werd spoedig gesloten(31 juli). We spreken over de Vrede van Breda. Hiermee werden de handelsbelangen van de Republiek veilig gesteld en dat was precies wat Raadpensionaris Johan de Witt met `zijn Tocht` op het oog had…

Geef een reactie